Verenigingsnieuws

Impressie Congres ‘Imagine the body’

Heleen Grootscholten-Keijzer

door Heleen Grootscholten-Keijzer

Op 9 november 2021 vond het tweejaarlijks congres van de Vereniging Symbooldrama plaats. Altijd een feest om oude bekenden te treffen, nieuwe kennis op te doen en een dag ondergedompeld te worden in allerlei aspecten die direct of indirect gelinkt zijn aan symbooldrama.
De laatste jaren hebben we de wind mee, want in de psychologische behandelingen verschuift de aandacht steeds meer van het cognitieve naar het onbewuste en het werken met het lichaam. Ik was dan ook blij verrast dat dit lichaamsgerichte werken tot thema van deze studiedag was gekozen en ging vol verwachting op weg naar Houten.

We werden ontvangen met live-muziek, die ook de rest van de ochtend opluisterde, prettige intermezzo’s in een dag die toch wat cognitief begon.

Piet van Roest, docent symbooldrama, trapte de dag af met een theoretisch onderbouwing, onder andere aan de hand van Damasio, over de ontwikkeling van het zelfbewustzijn en hoe dit afkomstig is uit het lijf. Hij nam ons mee door de evolutie en schetste hoe er in de meest primitieve levensvormen in elke levende cel al ‘pre-cognitie’ aanwezig is – ook zonder centraal zenuwstelsel is er zinvol gedrag waar te nemen, het ‘lichaam’ weet hoe te reageren. Via ‘somatisch gemarkeerde’ kaarten kunnen onbewust voorspellingen worden gedaan, uiteindelijk ontwikkelend naar mentale voorstellingen, imaginaties, bij zoogdieren met een geest/bewustzijn. Verder haalde hij de zeven basale emoties van Panksepp aan: Zoek, Spel, Lust, Zorg/Paniek, Verdriet, Angst en Woede. In de dagdroom kun je deze ‘basic drives’ herkennen.

Hierna vertelden Tony Bloemendaal, Karen Schinkel en Trudy in het Veld over het Neurosequentiële model van Therapie (NMT) van Bruce Perry en hoe ze hier in hun praktijk mee werken.
Tony startte met uitleg over model en het nut van het werken hiermee. Uit onderzoek blijkt dat 1 op de 3 mensen in de GGZ niet opknapt van behandeling. Het NeuroSequentieel model helpt om te begrijpen hoe de hersenen werken en welke implicaties voor behandeling hieruit af te leiden zijn. Ons brein ontstaat en werkt sequentieel: opeenvolgend, van onder naar boven. Een omgekeerde driehoek illustreert dit: hersenstam, tussenhersenen, limbisch systeem en de cortex. Alle prikkels worden van onder (hersenstam) naar boven (cortex) verwerkt. Als er ergens problemen ontstaan moeten ze ook in die volgorde aangepakt worden. Het is dus eigenlijk heel logisch dat cliënten niet opknappen van een cognitieve behandeling als er problemen zijn in de diepere lagen van de hersenen.
Karen illustreerde vervolgens aan de hand van een casus hoe dit model in de praktijk wordt toegepast. Er wordt een zogenaamde brainmap gemaakt, waarin te zien is op welke gebieden uit de driehoek er hiaten zijn, en op welke gebieden er wel een leeftijdsadequate ontwikkeling heeft plaatsgevonden. Dit biedt vervolgens handvatten voor behandeling. Hierbij is het van groot belang dat ook de sociale omgeving van het kind betrokken wordt en dat er thuis veel geoefend wordt, waarbij bijvoorbeeld muziek en ritme een belangrijke plaats hebben als er hiaten zijn in de vroege ontwikkeling.
Trudy legde verbanden tussen Symbooldrama, NMT en EMDR; wat deze methoden gemeen hebben is hun aandacht voor verstoorde affectregulatie en trauma. Zowel in symbooldrama als in NMT wordt gekeken naar drie niveaus of elementen: het cognitieve, het lichamelijke en het relationele. Trudy belichtte nog andere aspecten van de casus en hoe het werken met beelden affectregulerend kan werken.

Na een koffiepauze was het de beurt aan Anneke Vinke, die vertelde over Sensorimotor Psychotherapy. Ze startte met een energizer, een fysieke oefening en een filmpje: Staging Silence. Hierbij was een ieder uitgenodigd te ervaren hoe zijn/haar eigen lijf hierbij reageerde.

Wat mij van haar theoretische toelichting zo is bijgebleven is dat er voor elke zenuwbaan die top-down gaat er tien zenuwbanen zijn die ‘bottom-up’ werken. Is er een duidelijkere reden waarom het zo belangrijk is het lichaam in de therapie te betrekken?
In de Sensorimotor Psychotherapie wordt expliciet naar het lijf gekeken en ingeschat waar iemand in zijn stress-systeem zit. Los van de inhoud van iemands verhaal is er oog voor wat het lijf laat zien. Inzoomen op een beweging, door die bewust en rustig te laten uitvoeren, kan helpen om bij een gebied te komen waar trauma zich heeft vastgezet, en hier weer beweging in te brengen. Anneke liet een indrukwekkende video zien van Pat Ogden, aan het werk met een oorlogsveteraan.
Een belangrijke overeenkomst tussen SP en symbooldrama is dat beiden in het nu werken en uitgaan van de ‘Present Moment Experience’. En dat het aanwezig zijn bij de ander een belangrijk werkzaam bestanddeel is in de therapie. Een verschil met symbooldrama is dat hier het lichamelijke zich symboliseert in de beelden.
Anneke en Bettina Klein verduidelijkten een en ander aan de hand van een casus.

Na een heerlijke lunch, met tijd om bij te praten met collega’s, kwam Piet opnieuw aan het woord.
Aan de hand van een casus – zijn jongere zelf na een auto-ongeluk – liet hij aan de hand van tekeningen zien wat symbooldrama kan betekenen als een trauma zich heeft vastgezet in het lijf, en hij lichtte verschillende bestanddelen uit de behandeling hierbij toe.

Daarna was er ruimte voor zelf-ervaring. Mensen met ervaring in symbooldrama konden op creatieve wijze aan de slag met hetgeen aan de orde was geweest. Voor introducees was er de mogelijkheid om middels een stille dagdroom aan den lijve te ervaren hoe symbooldrama kan werken. Wat ervaren collega’s sloten ook aan, want hoe heerlijk blijft het om op deze manier de ruimte te krijgen om even op je eigen binnenwereld in te tunen.

De dag werd afgesloten met een film waar Corinne Verheule therapeut is en vervolgens een panel-discussie met de eerdere sprekers hierover.
We zagen een sessie met een 24-jarige jongedame, die al van jongs af aan bij Corinne bekend is. De film liet deed mij opnieuw beseffen wat een spannende ontdekkingstocht elke dagdroom weer is, waarin je als therapeut soms (even) in het duister tast, maar dat je mag vertrouwen op het symboliserend vermogen van de cliënt, en op wat een nauwe afstemming op de ander hierin kan betekenen. Bijzonder om te zien hoe, bijna onzichtbaar, grote en belangrijke veranderingen zich onder je ogen kunnen voltrekken, en hoe iemand in een dagdroom, versterkt bij het tekenen, een nieuwe ervaring op kan doen. Ontroerend hoe dicht deze jongedame op deze manier bij zichzelf, bij haar gevoel kon komen.
Dank je wel Corinne, dat je ons dit inkijkje in je werk hebt willen geven!

In de paneldiscussie kwamen allerlei belangrijke aspecten van de dag weer bij elkaar. Vertrouwen in het proces en hoe je door je client goed te volgen komt waar je moet zijn. Waarbij naast het beeld ook de gedeelde ervaring, het contact, de intersubjectiviteit zo belangrijk zijn, waarbij je als therapeut in de onderlaag mee-resoneert en door te spiegelen, te benoemen en samen naar woorden te zoeken de cliënt verder kan helpen. Deze dag voegde toe hoe je daarbij nog meer het lichaam en de beleving hiervan daarin mee kan nemen.

Arina, Diana en Els, bedankt voor jullie inzet om deze dag te organiseren en tot een succes te maken!

2 gedachten over “Impressie Congres ‘Imagine the body’

  1. Dankjewel Heleen dat je deze mooie dag zo hebt samengevat. Helder en stimulerend om de kracht van de imaginaties te onderstrepen.

Reacties zijn gesloten.