Het artikel in de vorige nieuwsbrief was te lang om in een keer uit te werken. In deze bijdrage een vervolg.
Inleiding
Vorige keer besteedde ik aandacht aan:
- de reden om Symbooldrama in te zetten bij patiënten met de diagnose “kanker”;
- het gebruik van dagdroombeelden bij een behandeling met Symbooldrama;
- de rol van angst bij de behandeling van kanker.
In dit tweede deel zal ik stil staan bij de lijst bruikbare motieven die de auteur noemt. Het artikel gaat vervolgens algemener in op de wijze waarop we in de maatschappij met de dood omgaan. Symbooldrama komt dan minder expliciet aan de orde. Zelf heb ik nog enkele gedachten voor aanvullende motieven toegevoegd die mogelijk helpen om de begeleiding verder structuur te geven. Daarbij heb ik gebruik gemaakt van het boek “Levenszin” van Jessie Desutter (2024).
Motieven bij behandeling van kanker
De auteur somt een lijst van bekende en minder bekende 17 motieven op. Deze motieven zijn:
- Bloem
- Wei
- Beek
- Berg
- Huis
- Weg
- In de spiegel kijken: wat helpt om dit aanblik te verdragen?
- De angst een gezicht geven.
- Een angststeen verbeelden (gevaren die je structuur kunt geven wekken minder angst op dan ingebeelde gevaren).
- Zoeken naar een steen met een positieve boodschap.
- Een aangename vergaderruimte. Twee ‘ikken’ bespreken de veranderingen die zich door de ziekte hebben voorgedaan. Familie en vrienden zijn uitgenodigd om te luisteren.
- Wandelen met een rugzak. Wat bleek je achteraf gezien niet nodig te hebben?
- Mijn levenschip onderweg. In welke richting gaat de stroom van het leven?
- Op locatie: waar sta je? Welke paden van verlossing en rampspoed zie je?
- Op welke reis kijk je terug?
- Een plaats van kracht en rust.
- Je favoriete sprookje.
- Wie of wat vergezelt je op jouw reis?
- De laatste fase (Bewust stil staan bij het omgaan met de fase voor de dood).
Verschuiving van perspectief
De auteur staat stil bij de cliënten die zijn “uitbehandeld”. Zij komen in een soort niemandsland terecht. In de orthodoxe kerk kent men de “Engel de doods”. Dat is de engel die je aan het eind van het leven opvangt, Deze engel is herkenbaar aan vleugels vol met ogen. Ze doen denken aan pauwenveren. De overlevering vertelt dat als de engel te vroeg kan komt dan weer terugtreedt. Daarbij verliest hij twee van zijn (pauwen)ogen die op de vleugels zitten. Hij geeft die aan degene die zou gaan sterven. Het is een symbolisch betekenis. Wie de dood in de ogen heeft gekeken kent en ervaart nu een andere werkelijkheid.
Misschien recenter kregen in de godsdienst engelen een rol toebedeeld om het geschonden lichaam tot steun te zijn om dreigende situaties aan te kunnen.
Het bewustzijn van het einde van het leven doet mensen er naar verlangen om in harmonie te komen met zichzelf en de wereld. De wil om zichzelf in vrede en sereniteit te vinden bepaalt de betekenisvolle beelden. Maxi Wander schreef:“Pas als de muren trillen en de grond onder mijn voeten schudt, als de wereld dreigt ineen te storten beseffen we wat het leven betekent. In dat perspectief kan iedere dag als een geschenk worden ervaren. Er is geen dreiging meer, een gevoel van eeuwigheid opgaan in het grenzeloze heelal en soort religieuze beleving”.
De gewenste harmonie hangt samen met de zin die je tot op het laatste moment aan je leven kan geven. In haar boek “Levenszin” noemt Jessie Desutter het belang van het komen tot een goede ego-integratie. Ze staat daarvoor stil bij Erikson die het vinden van een balans tussen wanhoop en ego integratie de belangrijkste opdracht noemt voor oude mensen. Vaak worden we daar in gehinderd door boosheid, teleurstellingen, gekwetstheid. Als we die balans vinden zal dat leiden tot erkennen en aanvaarden van het einde van een leven. De wijsheid die daar uit voortvloeit kan handvatten geven voor een volgende generatie en het gevoel dat het leven er toe doet.
*De onderstreepte woorden zijn mogelijk de inspiratie voor motieven in Symbooldrama.