Uit de praktijk

Uit de praktijk: The Alligator

In onze rubriek ‘Uit de praktijk’ deze keer een beschrijving van een momentopname in een therapieproces door Annejet Leupen-Kohnstamm. Annejet is psychotherapeut en een van de Nederlandse pioniers in symbooldrama. Ze is tevens docent en supervisor in ruste, en deelt graag haar ervaringen met collega’s.

The alligator: not a hunter, but a rockstar 

Vooraf
Cliënt Jan is 9 jaar en gediagnosticeerd met ASS en ADHD. Hij zegt last te hebben van een vol hoofd en dat hij daardoor niet kan slapen. 

Op school tekent hij graag en hij houdt van muziek. Intelligentie ruim gemiddeld ingeschat. 

Bij de eerdere dagdroom Boom kwam naar voren: een olifant met drakenvleugels. Hij heeft bloed tussen de tanden. Er komt vuur uit de slurf. Jan zijn wens? “Dat de draak naar zijn eigen wereld gaat.”

Jan heeft superscherpe dinotanden gekocht in een museum. Hij laat dit zien en zegt erbij: “Goed als iemand me gaat pesten”, en: “Bijen steken alleen als ze aangevallen worden”.

Start thema
Jan ziet bij binnenkomst op tafel het boek ‘Bodo en het oerwoudconcert’ liggen.  De therapeut heeft dat net gekocht, maar slechts vluchtig ingezien. Jan begint er direct in te lezen en ziet een seconde de krokodil met viool in zijn bek. Het ziet er niet ‘vrolijk’ uit.

Therapeut: “Misschien is het een idee om vandaag je eigen verhaal te maken.”

Jan: “Goed. Iets met muziek”. 

Hij gaat op het bankje liggen, wat hij vaker doet bij een dagdroom. Hij is erg bewegelijk, zwaait met armen en benen.

Therapeut zoekt snel naar een motief: viool? Aansluitend bij het prentenboek? Nee, toch maar een breder aanbod: ‘een muziekinstrument’.

Jan direct: “Een elektrische gitaar”. 

Het blijkt een blauwe gitaar met 3 snaren, maakt geen klank, want is niet ingeplugd, en is in handen van een alligator …

Uit ervaring met Jan gaat de therapeut vlot over tot het tekenen. En zittend aan tafel ontwikkelt zich al tekenend een verhaal.

Jan vraagt even te mogen natekenen. Hij heeft nog nooit eerder een alligator met gitaar getekend, maar begint met steun van de therapeut toch aan het experiment. Eerst de gitaar, dan het bovenlijf en de armen en handen van de alligator, de verbinding met de versterker met volumeknoppen, en vervolgens verbinding aan 3 geluidsboxen. 

Hij is nu ‘ingeplugd’. 

Therapeut houdt de tekening wat op afstand. 

Jan wil opeens benen toevoegen, wat door de therapeut verwoord en gesteund wordt. 

Therapeut vraagt ook naar eventuele voeten of poten: “…., want soms doen die mee in de muziek”.  Ondertussen zit Jan een rocktune van een tv-reclamespot te zoemen. 

Therapeut resoneert dat gezoem op eigen wijze.

Jan vindt haar imitatie meer opera, of reggae. Therapeut is heel verrast over deze scherpe feedback en moet er hartelijk om lachen.

De alligator heeft nu opeens een microfoon: hij zingt en speelt tegelijk. Tekenend verbindt Jan de draad van de microfoon ook aan de versterker.

Therapeut vraagt zoekend of en hoe er contact met omgeving is, of de speler gehoord wordt, hoe luid de muziek klinkt.

Jan tekent plots een tweede alligator met gitaar, waarop de therapeut het verschil tussen alleen en samen benoemt. Beide alligators maken danspassen in dezelfde richting. Deze tweede alligator krijgt nu een eigen versterker. Eerst weer het bovenlijf en de armen en handen. 

Therapeut vraagt of beide dieren dezelfde klank spelen of verschillend. 

Jan wijst therapeut (uit-)lachend op het verschil in handplaatsing van beide dieren op de snaren; de hand van de tweede alligator is duidelijk hoger geplaatst dan die van de eerste alligator. Het klinkt ook hoger.

Uiteindelijk tekent hij de poten, die dit keer niet de grond raken, maar in de lucht springen. Jan doet dan zelf even voor hoe dat werkt, hem bekend van televisie.

Therapeut bevestigt tot slot dat er gezongen, gespeeld en bewogen wordt, ja gedanst; wat bijzonder! Alsof dat allemaal bij elkaar hoort.  

Jan geeft de tekening op de vraag van de therapeut een titel: ‘Not a hunter, but a rockstar’.

Enige reflecties 
Rol van therapeut: motiefkeuze is als het ware een NU-moment.                                                                                                    

Een andere mogelijkheid is samen het (muziek-)prentenboek te bekijken en van daaruit de auditieve wereld te verkennen. Om een of andere reden heeft therapeut op dat moment behoefte enerzijds aan te sluiten anderzijds los te komen van dit concrete voorbeeld en de ruimte tot imaginatie groter te maken. 

Uitnodigende (enigszins suggestieve) vragen hebben een element van proefhandelen. Hoe is Jan’s lichaamsbeleving? Is er contact met de grond?

Therapeut resoneert, onder andere door de tune proberen na te zoemen/zingen, het verwoorden van het tekenproces en het samen plezier hebben. Mogelijk werkt dat samen als trigger, en vertaalt zich – net als de vraag van de therapeut naar een omgeving- in de toevoeging van een tweede alligator, als duo. 

Therapeutisch proces
Zowel in de dialoog als op symboolniveau vindt ontwikkeling plaats. De doorwerking gebeurt tijdens het tekenproces.

De dreigende krokodil uit het boek wordt een spelende, zingende, en dansende alligator, zelfs een ‘rockstar’, hij krijgt er een metgezel bij, en de instrumenten zijn goed verbonden met de stroom en energie. Zij kunnen zelf de geluidssterkte variëren.

De in de bek genomen viool wordt een zorgvuldig verzorgde en bespeelde gitaar.

Tenslotte wordt cliënt de bespeler zelf. Het wordt een NU-ervaring: in spel, zang en zelfs dansbeweging, in gezamenlijkheid.

Zijn onrustige, wapperende motoriek van het begin heeft als het ware een structuur gevonden. 

Angst en bedreiging lijken onder controle te komen, in dialoog, en door middel van deze verinnerlijkte beelden.

Qua volgorde van lichaamscontact komen eerst de armen en handen: de bespelers van de gitaar. Later volgen de poten die ook het dansende contact met de grond mogelijk maken.

Er is verbinding van meerdere zintuigen: visueel, kleur, auditief, tactiel, bewegend, dynamiek. Hij tekent de handposities, ‘wetend’ wat hoog en laag klinkt.

Nawoord
Na havo en atheneum is Jan de opleiding geluidstechnicus gaan volgen.

De naam ‘Jan’ is om privacyredenen gefingeerd.

Heb jij ook een praktijkverhaal om te delen met je collega’s? Mail ons op info@symbooldrama.nl.